Mehmed'e Yol Gösteren Akşemsettin Kimdir?

Öncelikle Akşemsettin'i tanımadan önce diziye bir bakalım.
Mehmed Bir Cihan Fatihi dizisi geçtiğimiz çarşamba 3. bölümünün yayınlandığı Fatih Sultan Mehmed'in tahta geçişi ve Konstantiniye'yi fethetme sürecini anlatan harem ve aşk oyunlarından daha çok Mehmed'in sanatçı, mühendis ve bilimadamı yönlerinin ortaya konduğu Bizans İmparatoru Konstantinos ile arasındaki başabaş mücadelenin anlatılmaya çalışıldığı tarihi olaylardan esinlenerek çekilmiş bir dönem dizisi.

Peki Mehmed'in akıl hocası olarak tanıtılan Akşemsettin aslında kim?

Dizide Mehmed rolü Kenan İmirzalıoğlu tarafından canlandırılsa da unutmamak gerek ki Mehmed sadece 19-20 yaşında. Akşemsettin rolüne ise can veren oyuncu başka yapımlardan tanıdığımız Mehmet Atay, geçtiğimiz bölümlerde Mehmed'e akıl verdi, hocalık yaptı rol gösterdi. Hatta son bölümde rüyasında görünüp Mehmed'le sohbet etti, Konstantinopolis sokaklarını gezdiler. Kızıl elma göstererek (ki kızıl elma Türk kültüründe Dünyayı Türklerin Fethetme İsteği olarak tasvir edilir) bunu neden O'ndan alıp Sana versin diye bir cümle kurdu. Mehmed sabah uyandığında yatak ucunda bir kızıl elma vardı. Akşemsettin'in süper güçleri mi var? Yoksa Tasavvufta Feleğin Çemberinden geçmek olarak adlandırılan Ermiş biri olarak bizlerin anlayamayacağı şeyler mi yapabiliyor?

Birde diziden gösterilen Akşemsettin figürünün dışında internet sitelerinden ve tarih kitaplarından Akşemsettin hakkında neler yazılmış ona bakalım:

Akşemseddin (d. 1389, Şam – ö. 16 Şubat 1459, Göynük) asıl adı ile Mehmet Şemseddin, çok yönlü Türk âlimi, tıp insanı ve Şemsîyye-î Bayramîyye isimli Türk tarikâtının kurucusu. Fatih Sultan Mehmed’in hocası olarak bilinmektedir.

Şeyh Hamza’nın oğlu olarak, 1389 yılında Şam ‘da doğmuştur. Şeyh Hamza (Kurtboğan) ailesiyle beraber geldiği Amasya’da küçük Şemsettin’i pek iyi yetiştirmiştir. Akşemseddin’in soyu, baba tarafından Ebu Bekir’e dayanmaktadır. İlk tahsilini babasından alan Akşemseddin, 7 yaşında hafız olup, ailesiyle birlikte Çorum-Osmancık kazasının Sarpın kavak köyüne’ yerleşmiştir.

Babasının vefatından sonra Amasya ve Osmancık medreselerinde eğitimini tamamlayan Akşemseddin, müderrislik payesi aldı ve Osmancık Medresesine müderris oldu. Akşemseddin ayrıca, tıbba ve eczacılığa merak sararak tıp ilmini öğrendi. Daha önceden Abdülkâdir Geylânî, İmam-ı Gazali ve Muhammed Celaleddin-i Rumi gibi örneklerinde görüldüğü gibi, ilim tahsili ile tatmin olmayan Akşemseddin, irfan tahsili için müderrisliği ve medreseyi terk etti. Tasavvufa olan ilgisinden dolayı, Akşemseddin önce İran’ı dolaştı ama umduğunu bulamadığı için yeniden Anadolu’ya dönmek zorunda kaldı. Anadolu’da ise, Akşemseddin’e Ankara’da bulunan Hacı Bayram Veli’yi tavsiye ediyorlar ve şöyle diyorlardı:
“ Kazandığın şu zahiri ilmini mana ilmiyle, bilgini aşk ile, akıl vergisini kalp ve gönül vergisiyle tamamlaman gerek. Bu da yalnız olmaz. Sana bir mürşit lazım. Kalk Ankara’ya git. Orada Hacı Bayram Veli’ye müracaat et. O seni tamamlasın, bütünleşin. Sen bu dünyaya lazım bir insansın. ”

Ankara’ya giden Akşemseddin, Hacı Bayram Veli’nin öğrencilerinin nefislerini kırmak, fakirlere yardım etmek ve yoksullara ikramda bulunmak için de olsa cer ve yardım kabul etmesi, çarşı pazarda devran yaptırması gibi hallerinden hoşlanmadığı için Ankara’dan ayrıldı ve başka bir mürşid aramak için Halep’e gitti.

Halep’te bir gece rüyasında boynuna bir zincirin takılmış olduğunu, zincirin diğer ucu Hacı Bayram Veli’nin elinde ve kendisini Ankara’ya doğru çektiğini gördü.Bunun üzerine yeniden Ankara’ya döndü. Hacı Bayram Veli’nin yanında özel ilgi ve sıkı bir riyâzet ve mücâhadeye alınan Akşemseddin, kendisine gösterilen bu ihtimamı en iyi şekilde değerlendirdi. Kısa süre tasavvufun bütün yollarını ve inceliklerini öğrenen Aksemseddin, bu başarısından dolayı Hacı Bayram Veli’den icâzet aldı ve hilafet tacı giydirildi. Bunun sonrasında Hacı Bayram Veli’den aldığı izinle Ankara’dan ayrıldı ve Beypazarına yerleşti. Beypazarında büyük bir şöhret bulan Akşemseddin, kısa bir süre sonra oradan da ayrılır ve İskilip’e yerleşir. İskilip’ten de yine aynı kesrete düşme sebebiyle ayrılır ve Bolu’nun Göynük ilçesine yerleşir. Göynük’te de yine bir değirmen ve mescid inşa ettirip, kendi çocuklarının tahsil ve terbiyesi ile meşgul olmuş, diğer taraftan mevcut eserlerini yazmış ve yedi kere hacca gidebilme imkanı bulmuştur. Akşemseddin’in on iki evladı olduğundan bahsedilmekte ise de mevcut diğer kaynaklarda sadece on çocuğundan söz edilmektedir.

Akşemseddin’in asıl ünü, II. Murat’ın emir ve isteğiyle II. Mehmed’in hocalığına tayin edilişiyle başlamıştır. Akşemseddin, II. Mehmed’e danışmanlık yapıp İstanbul’un fethine katkıda bulunmuştur. Akşemseddin çocukları, öğrencileri ve müritleriyle birlikte fetih ordusuna katılmışlardır. Akşemseddin İstanbul kuşatmasının en kritik günlerinde II. Mehmed’e bir mektup yazmıştır.

II. Mehmed Akşemseddin ile İstanbul’a girişte şehir halkı tarafından karşılanıyor, şehir halkı Akşemseddin’i II. Mehmed sanıp ona çiçekler uzatılıyor. Akşemseddin ise “Padişah ben değilim” diyerek yanındaki II. Fatih Sultan Mehmed’i gösteriyordu. II. Mehmed ise “Hünkar benim ama, o benim hocamdır. Çiçekler O’na Layıktır!” sözüyle tebessüm ediyordu.II. Mehmed İstanbul’un fethin ardından Ayasofya’da hutbesini tamamladıktan sonra, minberden indi ve Akşemseddin’i imâmete geçirdi. Böylece Akşemseddin, fethin ilk Cuma namazını kıldırmış oldu. Ayrıca Akşemseddin, Fetih’ten sonra II. Mehmed isteği üzerine Ebu Eyyûb el-Ensarî’nin kabrini tespit ettiği rivayet edilir.

Akşemseddin, fetihten sonra, II. Mehmed’in ısrarına rağmen İstanbul’da kalmak istemedi, Göynük’e çekildi ve 16 Şubat 1459 yılında 70 yaşında vefat etti.