İnsanın Zihnini ve Psikolojisini Allak Bullak Eden, En Meşhur 12 Sosyal Deney
Günümüzde video sitelerinde sosyal deneylere sık sık rastlıyoruz. Ancak, bunlar 18. yüzyıldan beri insanlara uygulanan deneyler. Her an siz de biriyle karşılaşabilirsiniz.
1. Metroda keman deneyi
Dünyanın en ünlü kemancılarından Josh Bell, 3.5 milyon değerindeki kemanını Washington'da bir metroda çalmaya başladı. Normalde konser biletleri 100 dolardan satılan kemancı akşama kadar sadece 32 dolar kazanabildi.
2. Küçük Albert deneyi
Pavlov'un Köpeği deneyinin insan versiyonu. 1920 yılında John B. Watson Albert adındaki bebeğin yanına beyaz bir fare koydu. Bebek önce fareden hiç korkmadı. Daha sonra, ne zaman fareye dokunsa odada korkunç gürültüler yankılandı. Albert daha sonra fareye asla dokunmamaya başladı.
3. Değişim Körlüğü
İnsanların ani değişimleri fark edemediklerini, fark etseler bile kendilerinden emin olamadıklarını kanıtlayan bir test
4. Halo etkisi deneyi
Genç ve yakışıklı bir erkeğe yazılı bir metin verildi. Çocuk bu metni önce gayet neşeli bir edayla sonra da melankolik ve itici bir tavırla okudu. İlk videoyu izleyen kızlar çocuğu çekici bulurken ikinci videoyu izleyen farklı bir gruptaki kızlar çocuktan hoşlanmadı. Oysa, metin de çocuk da aynıydı.
5. Canavar deneyi
Bu adı almakla haklı, etik olmayan deney. Wendell Johnson adlı psikolog yetimhaneden çocuklar üzerinde bu deneyi gerçekleştirdi. İki gruba ayırdığı çocuklardan ilk gruba sürekli sevgi ve ilgiyle yaklaştı. Onlara iyi davrandı. Diğerlerini ise hor görüp hakaretler etti. Bağırıp korkuttu. Amacı, pozitif eğitimin önemini kanıtlamaktı ancak ikinci gruptaki çocukların çoğunda ömür boyu geçmeyecek travmalar oluştu. Bazıları kekeme kaldı, bazılarıysa bir daha konuşamadı.
6. Asansör deneyi
1960larda bir komedi programından yola çıkılarak yapılan deneyde sürü psikolojisi denen şey resmen kanıtlanıyor.
7. Robbers Mağarası Deneyi
11'er kişilik, erkek çocuklardan oluşan iki grup kamp için bir bölgeye yerleştirildi. Grupların uzun süre birbirlerinden haberi olmadı. Daha sonra deneyi yapanlar çocukları tanıştırdı. Grup psikolojisi yüzünden birbirlerine soğuk davrandılar. Aralarında müsabakalar yapıldığında sürekli kavgalar ve şiddet olayları çıktı. Aynı ortamda yemek yemeyi bile reddettiler. Daha sonra oyunlar birlikte çalışma ve işbirliği temalı olmaya başladı. Bunun sayesinde çocuklar birbirleriyle arkadaş oldular ve evlerine aynı otobüsle döndüler.
8. Kayıp çocuk deneyi
Çok kalabalık bir dükkanın çeşitli yerlerine kayıp bir çocuğun ilanı yapıştırıldı. Bazıları dikkatlice, bazıları öylesine bakarken bazılarının da umrunda olmadı. Ancak, hemen hiçbiri resimdeki çocuğun aslında dükkanın önünde beklediğini fark edemedi.
9. Stanford Hapishanesi deneyi
En ünlü psikolojik deney. 1971 yılında yapılan deneyde deneklerin bir kısmı gardiyan bir kısmı da mahkum olarak bir hapis ortamı oluşturuldu. Kısa süre içinde gardiyanlar mahkumlara kötü davranmaya başladı ve nihayetinde mahkumlar da isyan etti.
10. Yoldan geçenler deneyi
Eğer birinin başı dertteyse ve çevrede çok az insan varsa başı dertte olan kişinin yardım alması daha kolaydır. Londra'da çok yoğun bir caddede yapılan deneyde bu kanıtlandı. Kalabalık caddede çoğu kişi "Nasılsa başkası yardım eder" diye düşünerek problem yaşayan kişiyi es geçti.
11. Piyano basamaklar
Volkswagen'in Stockholm metrosunda yaptığı deneyde merdivenlerden bir kısmı piyano tuşlarına dönüştürüldü ve bastıkça ses geliyordu. O gün, merdivenleri kullananların sayısı normalden epey fazla oldu.
12. Carlsberg sosyal deneyi
Her şey videoda açık.